Αουγκούστ Στρίντμπεργκ (1849-1912)

Κώστας Γόγαλης, Modern Greek, Haef-Psychico College

Νορβηγικό cartoon με πρωταγωνιστή τον Στρίντμπεργκ

  Η τραυματική παιδική ηλικία του Στρίντμπεργκ λόγω του θανάτου της μητέρας του, της χρεοκοπίας του πατέρα του και της ζωής με τη μητριά του επηρεάζει καθοριστικά τη ζωή του. Η ανάγκη του για αγάπη και αναγνώριση συνοδεύεται από επιθετικότητα ειδικά έναντι των γυναικών.

Προσπάθησε να σπουδάσει ιατρική, απέτυχε όμως στις προκαταρκτικές εξετάσεις και εγκατέλειψε το πανεπιστήμιο. Ασχολήθηκε με επιστημονικές μελέτες, με τον μυστικισμό και την αλχημεία, προσπαθώντας μάλιστα να φτιάξει χρυσάφι. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος αλλά και ως βιβλιοθηκάριος. Μελέτησε τις πολιτικές επιστήμες, τις θρησκείες και τη γλωσσολογία. Η πολυτάραχη και «δύσκολη» ζωή του ήταν μια διαρκής αναζήτηση. Ο Σουηδός δραματουργός οφείλει φυσικά τη φήμη του στο θεατρικό έργο του. Πίσω όμως από αυτό κρύβεται μια διαρκής προσπάθεια να ανακαλύψει και να κατακτήσει νέες θεωρίες, νέες τάσεις, κρύβεται ένας ασταμάτητος πειραματισμός που τον «ταξίδευε» διαρκώς από το πραγματικό στο φανταστικό, από την επιστήμη στον μυστικισμό, από τη λογική στην παράνοια.

Στριντμπέργκ

Οι αντιφάσεις και οι υπερβολές είναι χαρακτηριστικά όχι μόνο της προσωπικότητας του Στρίντμπεργκ, αλλά και του έργου του. Όταν ήταν νέος ήταν άθεος και σοσιαλιστής. Αλλά αυτό άλλαξε το 1888 όταν διάβασε Νίτσε, τον οποίο περιέγραφε ως “μοντέρνο πνεύμα που επισήμανε την ανάγκη επικράτησης της γνώσης και της δύναμης  στο ανόητο και ασήμαντο”. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του  επέστρεψε στις σοσιαλιστικές ιδέες, αλλά συντασσόταν με τον καθολικισμό , τον αντιδαρβινισμό, τον ακραίο αντισημιτισμό και το μυστικισμό. Παρά το ότι σε πολλά από τα έργα του έδειξε την συμπάθεια του για τις λαϊκές τάξεις, του ασκούσε γοητεία η αριστοκρατία και οι ελίτ.  Προσπάθησε να συνδυάσει τον κοινωνικό ριζοσπαστισμό με τον φιλελευθερισμό, τον αναρχισμό με τον  συντηρητισμό. Ο ακραίος μηδενισμός του παράδοξα συνδεόταν με το ρομαντισμό και την απέχθειά του για τον σουηδικό επαρχιωτισμό και πατριωτισμό. Οι παραδοξότητες αυτές δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της παράνοιας του, αλλά και προσπάθεια κατανόησης της πολυπλοκότητας του κόσμου.

 Έχουν γραφτεί πολλά και για τον μισογυνισμό του Στρίντμπεργκ που η ακρότητα του δεν είναι κατανοητή στις μέρες μας.Έχοντας κάνει τρεις γάμους,  η εμμονή του με την σεξουαλικότητα και τις προκλήσεις του γάμου εξηγούν τη στάση του. “Είναι η αντίστροφη εικόνα από την έντονη επιθυμία του για το άλλο φύλο”. (Αλληλογραφία Στρίντμπεργκ)

Το έργο του Στρίντμπεργκ χαρακτηρίζεται από ένα πνεύμα συνεχούς πειραματισμού. Γράφει όχι μόνο θέατρο αλλά και ιστορία , αυτοβιογραφία, ταξιδιωτική λογοτεχνία και ενδιαφέρεται για την πολιτική,  την επιστήμη, το μυστικισμό και την αλχημεία.

 Η συμβολή του  στο δράμα εκφράστηκε με τον νατουραλισμό και τον εξπρεσιονισμό. Στα νατουραλιστικά του έργα, συμπεριλαμβανομένων του  Πατέρα και του Δεσποινίς Τζούλια, ακολούθησε το παράδειγμα του Εμίλ Ζολά και άλλων 

Εξώφυλλο audiobook για τον Στρίντμπεργκ

 Γάλλων συγγραφέων που ήθελαν να παρουσιάσουν την επιστημονική και αντικειμενική εικόνα της ζωής. Ωστόσο, ως θεατρικός συγγραφέας, Στρίντμπεργκ ήταν ανώτερος του Ζολά και των περισσοτέρων άλλων φυσιοδιφών. Η υπεροχή του έγκειται ακριβώς στην άρνησή του να δώσει τόσο βάρος στον επιστημονικό νατουραλισμό.  Επιπλέον, ο Στρίντμπεργκ  όλο και περισσότερο ενδιαφέρεται για τον  εσωτερικό κόσμο επηρεασμένος από τις αναγνώσεις προφροϋδικών ψυχολόγων, εγκληματολόγων, και συγγραφέων όπως ο Πόε και ο Νίτσε. Τέλος, τα προβλήματα με τα οποία ασχολήθηκε, συχνά η μάχη μεταξύ των δύο φύλων - ήταν πολύ προσωπικά γι 'αυτόν να καταλήγουν πάντα στη φυσιοκρατική αντικειμενικότητα.  Τα θέματα του ήταν η διάχυτη  σκληρότητα της ζωής, το ακατανόητο και η μάχη των ανθρώπων κατά την οποία οι ασθενέστεροι  καταστρέφονται. Αλλά  υπάρχει μια  εμφανής μεταφυσική προοπτική: η ζωή είναι ένα είδος κόλασης, ή το καθαρτήριο, από τις αμαρτίες μας; Για τους λόγους αυτούς, πολλά από τα νατουραλιστικά έργα Στρίντμπεργκ  ξεφεύγουν από την νατουραλιστική φόρμα τους, με την  αγριότητα τους και τον  αυξημένο ρεαλισμό τους, σε  σημείο να φτάνουν σε  εξπρεσιονιστική παρουσίαση που ακολουθεί την «Κόλαση» της κρίσης.

Η «περίπτωση» Στρίντμπεργκ αναπόφευκτα εγείρει προκλητικά ερωτήματα περί της σχέσης τρέλας και δημιουργικότητας: πώς μια τόσο διαταραγμένη προσωπικότητα κατάφερε να μετουσιώσει το προσωπικό μαρτύριο σε καταληπτή, ρωμαλέα δραματουργία. Να δημιουργήσει από τις εμμονές ενός ακραίου, ζοφερού ατομικισμού χαρακτήρες όπως η Δεσποινίς Τζούλια, Ο Πατέρας, το ρημαγμένο ζευγάρι στο Χορό του θανάτου. Να σκιαγραφήσει με ψυχογραφική μαεστρία και οξύτατη παρατηρητικότητα τη σύγκρουση των φύλων, όπου γεγονότα της καθημερινότητας αποκτούν το τραγικό βάθος μιας αναπόδραστης μοίρας.

Ένας αληθινός πρωτοπόρος, που διέλυσε συμβάσεις ύφους και περιεχομένου, επινοώντας για την απεικόνιση της εξημμένης διανοητικής κατάστασης των ηρώων του ένα νέο τηλεγραφικό στιλ, με διαλόγους γρήγορους και ακριβείς και μια στακάτη γλώσσα φτιαγμένη από φαινομενικά ασύνδετα θραύσματα. (Ματζίρη Σ. 2007)

Βιβλιογραφία

        Ματζίρη Σωτηρία (2007) “Στρίντμπεργκ για πάντα” Ιστοσελίδα της εφημερίδας Ελευθεροτυπία  2/2/2007 (ανακτήθηκε 25 Μαϊου 2011)

           Tornqvist E.& Steene B. (2007) Strindberg on Drama and Theatre, Amsterdam University Press, Amsterdam